Bureau Guacamaya
Natuurles in Limburg
Bijzondere 'Limburgse' dieren
Limburg en dan met name Zuid-Limburg is rijk aan bijzonder diersoorten. Het is de enige provincie waar alle 23 soorten amfibieën en reptielen leven die in Nederland voorkomen en vier hiervan komen alleen in Zuid-Limburg voor: vuursalamander, muurhagedis, geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad. Verschillende Nederlandse zoogdiersoorten komen ook alleen in Zuid-Limburg voor zoals de Europese hamster, hazel- en eikelmuis. Nergens in Nederland komen ook zo veel soorten vleermuizen en vlindersoorten voor als in Zuid-Limburg. Jammer genoeg weten kinderen (en ook volwassenen) in Zuid-Limburg maar bitter weinig over de grote natuurlijke rijkdom van het gebied waar zij leven. Een belangrijke doelstelling van de boekjes is kinderen te leren over de bijzondere dieren die in hun leefomgeving voorkomen en daarmee ook waardering te creëren voor deze dieren. In 2021 kreeg ik de kans om in Zuid-Limburg met een klein project te beginnen en het project heeft in het schooljaar 2023-2024 een ambitieuzer vervolg gekregen.
De hamster wordt ernstiger bedreigd dan de grote panda
Maar weinig kinderen (en volwassenen) weten dat er in Zuid-Limburg Europese hamsters leven (lokaal bekend als korenwolf). De Europese hamster heeft inmiddels van de IUCN de meest bedreigde status gekregen: ernstig bedreigd. Kinderen weten vaak wel dat bijvoorbeeld de tijger, blauwe vinvis en grote panda met uitsterven worden bedreigd. Deze drie diersoorten hebben alleen een minder bedreigde status dan de Europese hamster. De blauwe vinvis en grote panda nemen zelfs al geruime aantal in aantal toe terwijl de populatie van de Europese hamster de afgelopen decennia in elkaar is gestort. Het is voor kinderen belangrijk om te weten dat er in Zuid-Limburg een dier woont dat ernstiger bedreigd wordt dan bijvoorbeeld de grote panda en wat er gedaan wordt om dit dier, de Europese hamster, voor uitsterven te behoeden.
Lesprogramma's over 'Limburgse' dieren
Doorlopend lesprogramma over dieren in hun leefgebied
Er zijn inmiddels 8 lesprogramma’s beschikbaar voor de groepen 1-2 tot en met groep 8. Naar alle waarschijnlijkheid komen er dit schooljaar nog 5 nieuwe lesprogramma’s bij. Er zijn dan genoeg lesprogramma’s beschikbaar om voor elke groep een lesprogramma te hebben over een dier in een ander leefgebied zodat een doorlopend lesprogramma ontstaat. De lesprogramma’s gaan niet alleen over het dier dat de hoofdrol speelt, maar ook over andere dieren met wie die zijn leefgebied deelt. Zo leren kinderen dat de hamster zijn leefgebied deelt met vogels zoals de veldleeuwerik, geelgors en patrijs. In het lesprogramma ‘Martin de geelbuikvuurpad’ leren kinderen dat de geelbuikvuurpad in groeves leeft en daar zijn leefgebied deelt met bijzondere vlinders, de vroedmeesterpad en met landgeiten die de groeve met hun gegraas openhouden.
Lesprogramma's voor kinderen van de groepen 1-4
Alle kinderen krijgen een eigen boekje. Kinderen van groep 1-2 werken met het boekje ‘Pedro de rups’ en leren spelenderwijs over de levenscyclus van de vlinder en over andere insecten. Vanaf groep 3 krijgen de kinderen een boekje over een ‘Limburgs’ dier. Kinderen in groep 3 werken met het boekje ‘Eva de hamster’ en leren dat er in Nederland naast tamme ook wilde hamsters leven. De boekjes bestaan normaal uit 5 verhaaltjes. Na elk verhaaltje volgen vragen over de tekst en omdat de verhaaltjes de kinderen erg aanspreken wordt begrijpend lezen ‘leuk’. Soms volgt ook een verrassende rekenoefening zoals die waarbij de stippen van een lieveheersbeestje worden gebruikt. Kinderen van groep vier gebruiken het lesprogramma ‘De avonturen van Peter de eikelmuis’ en leren niet alleen over dit zeldzame dier en waarom het bedreigd wordt, maar ook wat er gedaan wordt om de eikelmuis te helpen.
Lesprogramma’s voor kinderen van de groepen 5-8
Er zijn verschillende lesprogramma’s beschikbaar voor de groepen 5-8. Zo kan een school kiezen voor een lesprogramma over een dier dat lokaal voorkomt in het geval van een school in Maastricht bijvoorbeeld ‘Peter de muurhagedis gaat op reis’ voor de groepen 5-6. Een andere school kan voor de groepen 5-6 kiezen voor een lesprogramma over de hamster of de geelbuikvuurpad. In de lesprogramma’s voor de groepen 7-8 speelt niet een dier, maar een meisje de hoofdrol. Dit meisje, bijvoorbeeld Lisa uit het lesprogramma ‘Lisa en de hamster’, leest in de krant dat de hamster ernstiger bedreigd wordt dan de grote panda en wil hier meer over weten. Zij voert op school een toneelstukje op over de hamster. Uiteindelijk bezoekt zij een boer die meedoet aan een project om de hamster te helpen. Ook in deze lesprogramma’s zijn allerlei uitdagende opdrachten in de verhaaltjes verwerkt.
Kindernatuurvakantieboek en eigen plantjes
Aan alle kinderen die hebben deelgenomen aan het project wordt gevraagd een dier te tekenen (dat in Limburg in het wild voorkomt) en daarbij een begeleidend verhaal te schrijven (vanaf groep 3). Uit alle groepen worden 2-4 bijdragen gekozen en deze worden gebundeld in het kindernatuurvakantieboek dat alle leerlingen van de school ontvangen. Kinderen die met hun bijdrage het boek hebben gehaald ontvangen twee extra exemplaren om bijvoorbeeld aan opa en oma te geven. Het kindernatuurvakantieboek wordt zeer gewaardeerd door de kinderen. Als onderdeel van de natuurles ‘maken’ de kinderen ook aarde van kokosvezel en water en vullen hiermee een bakje. Het bakje wordt ingezaaid met zaden van gouds- en zonnebloemen. De kinderen krijgen het bakje mee naar huis om daar de plantjes verder op te kweken en deze vervolgens in eigen tuin te planten om vlinders, bijen en andere beestjes te helpen.
